Макаравы прыгоды

Макаравы прыгоды
Гумарэска
Нямала я ўжо пражыў на зямлі, шмат вёрстаў пратупаў па ёй, казаў дзядзька Макар Цвірко, шмат людзей розных пабачыў, многаму навучыўся, бачыў дрэннае і добрае, смутак і радасць. І вось цяпер даводзіцца параўноўваць цяперашняе з тым, што было. Не ведаю, можа некаторыя са мной не згодзяцца, але твары ў людзей ў тыя найцяжэйшыя пасляваенныя гады былі больш светлымі, думкі мэтанакіраванымі, гутаркі жыццярадаснымі ды з гумарам. Цяпер жа не тое, цяпер нашы твары пабіты нейкай шэранню і смуткам, ды і ёсць ад чаго.
Тут Макар чухае патыліцу і мовіць: “Эх, жыццё-быццё, забадай яго камар”. Так ён звычайна выказвае сваё незадавальненне.
Зусім спакойным тут быць нельга, працягвае ён. Прабачце, але што мы зараз слухаем і чытаем. Вось, напрыклад: “Грамадзянка Марфа Пузырова ў сварцы адкусіла свайму Міхасю вуха за тое, што той праз меру “залажыў за каўнер”. А ў другі раз звярнула яму нос па той простай прычыне, што ёй мала дасталася заліць за свой каўнер. А нейкі Язэп Забулдон сцягнуў ад калгасных каровак мяшок шроту – таксама кішэні свае пачысціў на штраф. Бабуля, хай на яе ліха, у позні час вярталася ад сяброўкі без флікера – давай сюды і атрымай квіток на штраф. Бедны студэнцік курнуў нейкай дурной траўкі – аддаў богу душу…
Адным слова, як у нас кажуць, вушы вянуць. І здаецца, каб быў жывы Тарас Шаўчэнка, ён бы зноў паўтарыў: “Сумна на гэтым свеце, панове, сумна”.
Тут дзядзька Макар на момант і з цікавасцю назіраючы за гульнёй сінічак, дадае: страшылкі і крымінал не прыносяць радасці на твары людзей. Весяліць грамадзян трэба, паказваць ім хібы з жартам, з гумарам, але болей трэба светлага і натхняльнага, каб наш чалавек з маленства вучыўся разумець жыццё і цаніць усё добрае ў ім.
Макар абапіраецца на свой жыццёвы вопыт, ён пачынаў пазнаваць жыццё з пасады пастушка. Быў начальнікам над статкам калгасных авечак і козаў з казламі. Ну і паскудныя гэтыя жывёліны, кажа дзядзька Макар, куды адна, туды і ўсе гуртам, адпачываць не давалі, забадай іх камар. Але ж і мой рэйтынг сярод іх быў даволі высокі, бо ведалі, што я іх надзейны даглядчык і ахоўнік. А з казлом па мянушцы Барада Макар асабліва пасябраваў. Падкормліваў яго то морквай, то яблыкам. А потым казёл і сам навучыўся мае кішэні чысціць, калі я на якую хвіліну задрамлю.
Аднойчы ў такія хвіліны і ўзнікла ў мяне думка: а чаму людзі не прывучылі іх, казлоў, працаваць на сябе, як тых коней, аслоў ці вярблюдаў? І вырашыў я быць першапраходцам у гэтай справе. Паклікаў да сябе Барадача, аддаў яму апошні кавалак хлеба, ухапіўся за ягоныя крутыя рогі і гоп на спіну. Божухна мой, напэўна, і касманаўт не вытрымлівае такіх круцялёў, якія выпалі на маю долю. Барадач кінуўся спачатку ў авечы гурт і так напалохаў сваіх суродзічаў, што тыя ашалела рассыпаліся па хмызняку. Трымаючыся з апошніх сіл за рогі, я крычаў, каб супакоіць барадатага вар’ята, але дзе там! Матнуўшы галавой, ён развярнуўся і панёс да калгаснай стайні, дзе, зрабіўшы некалькі вулканічных штуршкоў, улажыў мяне ў вугал будынка. Гэтым і закончылася маё казлінае першапраходства. З добрым гузам на галаве і фантанам рознакаляровых агеньчыкаў у вачах я пачынаў пазнанне жыцця…
А яно ж гэтае жыццё такое, што іншы раз і не ведаеш, як знайсці з ім агульную мову. Хіба што з дапамогай гумару. У гэтай сувязі ўспамінаецца мне адзін выпадак з жыцця нашай вёсачкі Вішнёўкі. Было гэта ўжо на павароце да вясны, хоць маразы за вушы хапалі яшчэ моцна. Але што там мароз, калі па вёсцы прайшла чутка, што з хвіліны на хвіліну будуць выдаваць заробкі аж за два месяцы. Людзі валілі валам, гул, лямант. Ля запаветнага акенца ўтварылася даўжэзная чарга. Самымі апошнімі ў будынак уваліліся лёданарыхтоўшчыкі – халадзільнікаў тады не было, і гэтыя людзі нарыхтоўвалі лёд для ахаладжэння малака ў летні час. Чорныя ад марозу і ледзянога ветру твары, каляныя, як дуб, рукавіцы, вопратка і абутак. Яны рады, што ўваліліся ў цяпло і нават размаўляць не хочуць. Ім бы хутчэй атрымаць тыя рублікі ды забрацца на цёплыя печкі. Але такая таўканіна, што і да раніцы не атрымаеш. Які ж выхад знайсці? Дыпламатыя сярод чаргоўцаў не спрацуе, але калі жыве ў нашых душах авантурызм Астапа Бэндара, то самы час даць яму ход.
Асцярожна праціснуўшыся ў будку вартаўніка, на шматку паперы пішу хімічным алоўкам: “Паважаныя грамадзяне. У краму прывезлі харчовыя дрожджы ў абмежаванай колькасці. Чакаем вас”. Прымацаваўшы гэты аркуш на знешні бок будынка, займаю сваё месца за “ледавікамі”. Цяпер бы знайсці якога шпінгалета, каб данёс тую навіну да чаргі. І тут бачу Васілька, унука калгаснага конюха Пятруся Чорнага. Паклікаў яго і кажу: “Чытаць умееш? Якая там аб’ява на будынку вісіць?”
Назад ужо Васілёк да мяне не пайшоў, а подбегам кінуўся да маці, якая стаяла ў сярэдзіне чаргі. І ўраз лёгкі шэпт пераўтвараецца ў гоман, з якім жанкі (а іх жа свята на парозе, ім жа і турбавацца, каб на стале быў духмяны пірог) кідаюцца да выхаду і нясуцца да крамы, дзе іх чакаюць тыя ў абмежаванай колькасці дрожджы. Раздумваць няма часу, бо разгневаныя яны вось-вось вернуцца назад і тады… З просьбай “Грамадзяне, прапусціце замерзлых!” падпіхваю іх у спіны ўсё бліжэй і бліжэй да акенца, адкуль выдаюць тыя рублёўкі.
Ну, здаецца, апошні небарака-ледаруб кладзе ў кішэню непаслухмянымі рукамі свой заробак. І тут жа, нібы рой раз’юшаных пчол, у будынак урываюцца жанчыны. Да іх ляманту дадаецца мужчынскі рогат, свіст…
Пачынае цямнець. Заробак атрымаю пасля свята, а цяпер дахаты. І тут бачу ўперадзе постаць Міколы Шэндзіка, клубнага музыку і вядомага ва ўсёй аколіцы жартаўніка. “Адкуль і куды спяшаешся?” – пытаюся. “Адкуль і ты, – адказвае ён. – А спяшаюся ў лазню. Заўтра ж свята, памыцца хочацца, венічкам пасцябацца, зморанасць прагнаць. Калі жадаеш, прыходзь, і мне весялей будзе”.
Ну хто ад такога задавальнення адмовіцца! Праз дваццаць хвілін з венікам і бялізнай шыбую да хаты Міколы. Не заходзячы ў яе, па вузенькай сцяжынцы, пратаптанай у снезе, трымаю накірунак да лазні. Ад прадчування хуткага задавальнення цяплом і духмяным бярозавым венікам па целе прабеглі лёгкія дрыжыкі. А больш моцныя дрыжыкі ахапілі мяне, калі ўбачыў замерзлае акенца лазні і вялізны замок на дзвярах. Што гэта?  Са ступару мяне вывела ўспыхнуўшае святло ў вясковым клубе і залівісты голас Міколавага гармоніка. Во, забадай яго камар, у якой ён лазні парыцца, а я зубамі стукаю на марозе. Ну, і прахвост жа ты, Шэндзік, і ў свае пяцьдзясят пяць не расстаецца з жартам. Ну, то і добра. Смех – элексір. Дык смейцеся і будзьце здаровы, браткі-славяне. Хай не сагнуць вас ніякія віхуры. Хай шэрань і смутак на вашых тварах зменяцца яркімі сонечнымі ўсмешкамі.
Віктар БЯРОЗКІН, в. Станіславова.
Надрукавана ў № 76 ад 29.09.2015 г.